Napoleon Bonaparte kimdir? Həyatı və tarixi fəaliyyəti
Napoleon Bonaparte kimdir sualına cavab axtararkən, cavab qısa və aydın şəkildə belədir: o, Avropa tarixində ən böyük hərbi və siyasi liderlərdən biri, Fransa imperiyasının qurucusu, inqilab dövründən sonra Avropanın siyasi xəritəsini dəyişən şəxsdir. Onun həyatı, fəaliyyəti, bioqrafiyası və nailiyyətləri sadəcə Fransa üçün deyil, bütün dünya üçün əhəmiyyətli olmuşdur. Napoleon həm böyük sərkərdə, həm də dövlət başçısı kimi tanınır, yaradıcılığı və təsiri ilə Avropa mədəniyyəti və siyasətində dərin iz buraxmışdır.
Napoleon bonaparte kimdir
Doğumu və ailəsi
Napoleon Bonaparte 15 avqust 1769-cu ildə Korsika adasında, Ajaccio şəhərində dünyaya gəlmişdir. Onun ailəsi İtaliya mənşəli zadəganlardan idi. Atası Carlo Bonaparte hüquqşünas, anası Letizia Ramolino isə ailənin güclü dayağı kimi tanınırdı. Napoleon uşaqlıqdan intizamlı, öyrənməyə maraqlı və hərbi sahəyə meylli idi. Bu cəhətlər onun gələcək karyerasında mühüm rol oynadı.
Təhsili
Napoleon çox gənc yaşlarından Fransa materikinə göndərilərək hərbi məktəblərdə təhsil aldı. Parisdəki prestijli École Militaire hərbi akademiyasında oxudu. Burada riyaziyyat, artilleriya elmi və hərbi strategiya üzrə dərin biliklər qazandı. Onun təhsili gələcəkdə həyata keçirəcəyi uğurlu hərbi fəaliyyətlər üçün möhkəm zəmin yaratdı.
Napoleon Bonapartenin şəxsi həyatı
Ailəsi və evlilikləri
Napoleonun həyatı yalnız döyüş meydanlarından ibarət deyildi. O, şəxsi həyatı ilə də tanınırdı. 1796-cı ildə məşhur Josephine de Beauharnais ilə evləndi. Bu evlilik Napoleonun siyasi karyerasında mühüm rol oynasa da, uşaqları olmadığı üçün onların nikahı sonradan boşanma ilə nəticələndi. Daha sonra Avstriya imperatorunun qızı Marie-Louise ilə evləndi və bu nikahdan oğlu Napoleon II dünyaya gəldi.
Xarakteri və şəxsi xüsusiyyətləri
Napoleonun bioqrafiyası göstərir ki, o, çox nizam-intizamlı, çalışqan və məqsədyönlü bir insan idi. Onun həyatı boyu liderlik qabiliyyəti, enerjisi və strateji düşüncə tərzi hər kəs tərəfindən tanınırdı.
Napoleon Bonapartenin karyerası və fəaliyyəti
İlk hərbi uğurları
Napoleonun fəaliyyəti Fransa İnqilabı dövründə artilleriya zabiti kimi başladı. 1793-cü ildə Toulon şəhərində ingilislərə qarşı qazandığı qələbə onun karyerasında dönüş nöqtəsi oldu. Bundan sonra sürətlə yüksəldi və general rütbəsinə layiq görüldü.
İtaliya yürüşləri
1796–1797-ci illərdə Napoleonun İtaliya kampaniyası onun hərbi dahiliyini göstərdi. O, zəif resurslarla Avstriya və onun müttəfiqlərinə qarşı böyük qələbələr qazandı. Bu qələbələr Napoleonun karyerasında mühüm pillə oldu və onun sərkərdə kimi nüfuzunu artırdı.
Misir yürüşü
1798-ci ildə Napoleon Misirə ekspedisiya təşkil etdi. Bu yürüş hərbi cəhətdən uğursuz olsa da, elmi və mədəni baxımdan böyük əhəmiyyət daşıdı. Misir ekspedisiyası zamanı çoxlu qədim əsərlər Avropaya gətirildi, Rosetta Daşı isə qədim Misir yazılarının oxunmasında açar rol oynadı.
Napoleonun siyasi fəaliyyəti
Konsulluq dövrü
1799-cu ildə 18 Brumaire çevrilişi nəticəsində Napoleon dövlət çevrilişi etdi və özünü Birinci Konsul elan etdi. Bu hadisə onun siyasi fəaliyyətində başlanğıc nöqtəsi oldu.
İmperatorluğu
1804-cü ildə Napoleon özünü Fransa imperatoru elan etdi. Onun imperatorluğu dövründə Fransada hüquq sistemi yenidən quruldu. Napoleon Məcəlləsi (Code Napoléon) adlı qanunlar toplusu hüquqi sistemdə inqilabi dəyişikliklər gətirdi. Bu məcəllə bu gün də bir çox Avropa və Latın Amerikası ölkələrinin hüquqi sistemlərinə təsir edir.
Napoleonun hərbi nailiyyətləri
Austerlitz döyüşü
1805-ci ildə baş verən Austerlitz döyüşü Napoleonun ən böyük nailiyyətlərindən biri sayılır. Burada o, Avstriya və Rusiya ordularını məğlub etdi. Bu qələbə onun hərbi dahiliyini bir daha sübut etdi.
Jena və Wagram döyüşləri
Jena (1806) və Wagram (1809) döyüşlərində də Napoleon böyük qələbələr qazandı. Bu döyüşlər onun Avropada hegemonluğunu möhkəmləndirdi.
Waterloo faciəsi
1815-ci ildə baş verən Waterloo döyüşündə isə Napoleon məğlub oldu. Bu məğlubiyyət onun imperatorluğunun sonunu gətirdi. O, Müqəddəs Yelena adasına sürgün edildi və 1821-ci ildə orada vəfat etdi.
Napoleon Bonapartenin nailiyyətləri
Napoleonun həyatı və fəaliyyəti yalnız hərbi uğurlarla məhdudlaşmırdı. Onun nailiyyətləri çoxşaxəli idi:
- Napoleon Məcəlləsi ilə müasir hüquq sisteminin əsasını qoydu.
- Təhsil sistemində islahatlar apardı, yeni məktəblər açdı.
- Dövlət idarəçiliyində mərkəzləşməni gücləndirdi.
- İqtisadi sahədə islahatlarla Fransanın maliyyə sistemini sabitləşdirdi.
Bu nailiyyətlər Napoleonun bioqrafiyası və karyerasında ən mühüm dönəmlər kimi tarixə düşmüşdür.
Napoleon Bonapartenin yaradıcılığı və intellektual fəaliyyəti
Napoleon yalnız hərbi lider deyildi, həm də intellektual yaradıcılığı ilə seçilirdi. O, çox oxuyan, fəlsəfə, tarix və siyasət haqqında dərindən düşünən bir şəxs idi. Onun yazılı qeydləri və məktubları bu gün də tədqiq olunur.
Napoleonun təsiri və mirası
Avropa siyasətinə təsiri
Napoleonun fəaliyyəti Avropanın siyasi xəritəsini tamamilə dəyişdirdi. Onun dövründə bir çox yeni dövlətlər yarandı, köhnə monarxiyalar zəiflədi.
Hüquq və idarəçilikdə təsiri
Napoleon Məcəlləsi ilə Avropa hüquq sisteminə böyük təsir göstərdi. Bu qanunlar sadə, anlaşılan və universal xarakter daşıyırdı.
Mədəniyyət və incəsənətdə təsiri
Napoleon dövrü incəsənətdə də böyük rol oynadı. Onun imperiyası dövründə klassisizm üslubu inkişaf etdi, bir çox sənət əsərləri və memarlıq nümunələri yarandı.
Napoleonun ən mühüm layihələri və onların əhəmiyyəti
Napoleon Məcəlləsi – hüquqi inqilab
Ən mühüm layihələrindən biri olan Napoleon Məcəlləsi bu gün də hüquq tarixində dönüş nöqtəsi sayılır. Bu qanunlarla bərabərlik, mülkiyyət hüququ, dövlət və vətəndaş münasibətləri yeni qaydada tənzimləndi.
Təhsil islahatları
Napoleonun açdığı liseylər və universitetlər Fransa təhsil sisteminin müasir formasını yaratdı. Təhsilin mərkəzləşdirilməsi savadlı nəsil yetişməsinə səbəb oldu.
İnfrastruktur layihələri
Onun dövründə yollar, körpülər, inzibati binalar tikildi, Parisin şəhərsalma sistemi yeniləndi.
Napoleon Bonaparte kim olub və onun irsi
Napoleon kim olub sualına cavab verərkən, onun sadəcə bir hərbi lider deyil, həm də dövlət qurucusu, hüquq islahatçısı və Avropa mədəniyyətinə təsir edən şəxsiyyət olduğunu demək olar. Onun həyatı və fəaliyyəti bütün dünya üçün dərs xarakteri daşıyır.
