Tofiq Bəhramov kimdir? – Bioqrafiyası, həyatı və futbol tarixində rolu
“Tofiq Bəhramov kimdir?” sualına ən sadə cavab – o, Azərbaycan futbol tarixində və ümumiyyətlə dünya futbolunda öz izi qalmış məşhur futbol hakimidir. Tofiq Bəhramov yalnız bir idman xadimi deyil, həm də ədalətin, vicdanın, prinsipiallığın simvoluna çevrilmiş şəxsiyyət kimi tanınır. O, 1966-cı ildə İngiltərədə keçirilmiş Dünya Çempionatının finalında verdiyi qərarla futbol tarixində adını əbədiləşdirdi. Azərbaycanda isə o, milli stadionun adını daşıyan, idman ictimaiyyətində xüsusi hörmət qazanan şəxsiyyətlərdən biridir.
Bu məqalədə Tofiq Bəhramovun bioqrafiyası, həyatı, fəaliyyəti, karyerası, nailiyyətləri və təsiri haqqında geniş məlumat verəcəyik. Onun uşaq yaşlarından peşəkar fəaliyyətinə, beynəlxalq nailiyyətlərinə və Azərbaycan futbol tarixində oynadığı rola qədər hər detalı əhatə edəcəyik.
Erkən həyat və uşaqlıq illəri
Ailə və doğulduğu mühit
Tofiq Bəhramov 1925-ci il yanvarın 29-da Gəncə şəhərində (o dövrdə Kirovabad adlanırdı) dünyaya gəlib. O, sadə ailədə böyüyüb. Uşaqlıq illəri II Dünya Müharibəsi dövrünə təsadüf etdiyindən çətinliklər və məhrumiyyətlərlə dolu olub. Amma bütün bunlara baxmayaraq, onda idmana, xüsusilə futbola böyük maraq formalaşmışdı.
Təhsil və ilk maraqlar
Uşaqlıqdan idmana həvəs göstərən Tofiq Bəhramov məktəb illərində həm futbol oynayır, həm də müxtəlif idman tədbirlərində iştirak edirdi. Onun həyatında futbol təkcə oyun deyil, gələcəkdə həyat yolunu müəyyən edəcək bir ehtiras idi.
Təhsil və futbol oyunçusu kimi fəaliyyəti
Tofiq Bəhramov gənclik illərində həm təhsil alır, həm də futbol karyerasına başlayır. O, Azərbaycan SSR-də müxtəlif komandaların tərkibində çıxış edib. Gənc yaşlarında hücumçu kimi oynayan Bəhramov istedadlı futbolçu hesab olunurdu.
Futbolçu karyerasının taleyi
Lakin ağır zədə onun oyunçu kimi karyerasını erkən bitirdi. Bu, bir çox gənc üçün faciəvi son ola bilərdi. Amma Tofiq Bəhramov məhz bu məqamda öz güclü xarakterini göstərdi: o, futboldan uzaqlaşmadı, əksinə, hakimlik fəaliyyətinə başladı.
Bu dönüş onun həm həyatı, həm də Azərbaycan futbolunun gələcəyi üçün mühüm addım oldu.
Hakimlik karyerası
İlk addımlar
1951-ci ildən etibarən Tofiq Bəhramov futbol hakimi kimi fəaliyyətə başladı. Onun prinsipiallığı, qaydalara ciddi riayət etməsi və obyektivliyi tezliklə diqqət çəkdi. SSRİ-də futbolun sürətlə inkişaf etdiyi bir dövrdə Bəhramov özünü ən güvənilən hakimlərdən biri kimi təsdiqlədi.
Beynəlxalq arenaya çıxışı
1960-cı illərdə o, beynəlxalq oyunlara təyinat almağa başladı. Bu, hər bir sovet hakimi üçün böyük uğur hesab olunurdu. Onun dəqiq qərarları, obyektiv mövqeyi və nüfuzu onu dünya futbolunun ən tanınmış hakimlərindən birinə çevirdi.
1966 Dünya Çempionatı və tarixi qərar
İngiltərə – Qərbi Almaniya finalı
Tofiq Bəhramovun bioqrafiyasında ən çox xatırlanan hadisə 1966-cı ildə İngiltərədə keçirilən Dünya Çempionatıdır. O, həmin turnirdə yan xətt hakimi (laynsman) kimi çalışırdı. Finalda İngiltərə və Qərbi Almaniya yığmaları üz-üzə gəldi.
Tarixi qol
Oyun zamanı İngiltərə futbolçusu Geoff Hurst-un zərbəsi qapı dirəyinə dəydi və top qapı xəttinin üzərində yerə düşdü. Əsas hakim İsveçrəli Qottfrid Dinst qərarsız qaldı və kömək üçün Tofiq Bəhramova müraciət etdi.
Bəhramov isə topun qapı xəttini keçdiyini təsdiqlədi. Bu qərar nəticəsində qol qeydə alındı və İngiltərə oyunu 4:2 hesabı ilə qalib gəldi.
Dünyada rezonans
Bu qərar futbol tarixində ən çox müzakirə olunan hadisələrdən biri olaraq qaldı. Almaniya tərəfdarları illərlə buna etiraz etsələr də, FIFA-nın sonrakı araşdırmaları və texniki analizlər Tofiq Bəhramovun qərarının düzgünlüyünü göstərdi.
Bu hadisə Bəhramovun adını əfsanələşdirdi. Dünyada milyonlarla insan onu “qarar verən hakim” kimi tanıdı.
Nailiyyətləri və fəaliyyətinin zirvəsi
- 1966 Dünya Çempionatında tarixi qərar – Futbol tarixinin ən önəmli epizodlarından birinə imza atdı.
- UEFA və FIFA tərəfindən yüksək dəyərləndirilməsi – O, beynəlxalq təşkilatların etimadını qazanan azsaylı sovet hakimlərindən idi.
- Azərbaycan futboluna xidmətləri – Tofiq Bəhramov yalnız beynəlxalq arenada deyil, respublikada da futbolun inkişafına xidmət etdi.
Tofiq Bəhramovun yaradıcılığı və təsiri
Futbol ədalətinin simvolu
Bəhramovun fəaliyyəti göstərdi ki, futbol yalnız oyun deyil, həm də ədalət və vicdan məsələsidir. Onun qərarları, davranışı və peşəkar yanaşması bir çox gənc hakimin örnəyinə çevrildi.
Azərbaycan üçün simvol
Onun adı Azərbaycanın idman tarixində xüsusi yer tutur. 1993-cü ildə Bakı şəhərinin əsas stadionuna onun adı verildi – “Tofiq Bəhramov adına Respublika Stadionu”. Bu, Azərbaycanın ona göstərdiyi ən böyük ehtiram idi.
İngiltərə ilə dostluq körpüsü
İngiltərə futbol ictimaiyyəti də Tofiq Bəhramovu unutmadı. Onun xatirəsinə həsr olunmuş abidə və müxtəlif tədbirlər göstərir ki, Bəhramov dünya futbolunda əbədi olaraq hörmətlə xatırlanır.
Bioqrafiyasının əsas məqamları
- 1925 – Gəncədə doğuldu.
- 1940-cı illər – Futbolçu kimi çıxış etdi.
- 1951 – Hakimlik fəaliyyətinə başladı.
- 1966 – Dünya Çempionatı finalında tarixi qərar verdi.
- 1993 – Vəfat etdi. Onun adı Bakıdakı Respublika Stadionuna verildi.
Tofiq Bəhramovun Azərbaycan futboluna təsiri
Gənc nəsil üçün örnək
Onun həyatı və fəaliyyəti gənc nəsil üçün bir dərsdir: insan qarşısına maneələr çıxsa da, məqsəddən əl çəkməməlidir. Futbolçu karyerası alınmadı, amma o, dünya miqyasında məşhur hakim oldu.
İctimai yaddaşda iz
Bu gün Azərbaycanda futbol deyiləndə ilk ağla gələn adlardan biri məhz Tofiq Bəhramovdur. Stadionunun adı, heykəlləri, haqqında çəkilmiş filmlər onun xatirəsini yaşadır.
İrsi və xatirəsi
Tofiq Bəhramov yalnız bir idman xadimi deyil, həm də milli fəxrdir. Onun adı Azərbaycan futbolunun beynəlxalq səviyyədə tanınmasına səbəb oldu.
- Heykəl – 2004-cü ildə İngiltərədə Wembley Stadionunun yaxınlığında onun xatirəsinə abidə ucaldılıb.
- Kitablar və filmlər – Onun haqqında bir çox sənədli filmlər çəkilib, kitablar yazılıb.
- Xatirə turnirləri – Azərbaycanda onun adına futbol yarışları keçirilir.
