Zaha Hadid kimdir? – Həyatı, fəaliyyəti, nailiyyətləri və memarlıq irsi
Zaha Hadid kimdir sualı memarlıq dünyasında ən çox verilən suallardan biridir. Zaha Hadid dünyaca məşhur, “Memarlığın kraliçası” adlandırılan, müasir memarlıqda inqilabi dəyişikliklər edən bir memar idi. O, 1950-ci ildə Bağdadda anadan olmuş, sonradan Londona köçərək memarlıq sahəsində parlaq bir karyera qurmuşdur. Hadid öz fərqli memarlıq üslubu, cəsarətli dizaynları, futuristik yanaşması ilə tanınırdı. Onun həyatı, bioqrafiyası, yaradıcılığı və fəaliyyəti yalnız memarlıq dünyasına deyil, həm də mədəniyyətə və cəmiyyətə böyük təsir göstərmişdir.
Bu məqalədə Zaha Hadidin həyatı, fəaliyyəti, bioqrafiyası, karyerası, nailiyyətləri və təsiri barədə ətraflı məlumat təqdim ediləcək.
Zaha hadid kimdir
Zaha Hadidin həyatı və bioqrafiyası
Erkən həyat və ailə
Zaha Hadid 31 oktyabr 1950-ci ildə İraqın paytaxtı Bağdadda varlı və ziyalı ailədə dünyaya gəldi. Atası Mohammed Hadid sənayeçi və siyasətçi, anası isə incəsənətlə maraqlanan ziyalı qadın idi. Bu mühit Hadidin yaradıcılığa və elmə marağını erkən yaşlarından formalaşdırdı.
Təhsili
Hadid ilk təhsilini Bağdadda aldı, sonra isə Beyrutda Amerikan Universitetində riyaziyyat üzrə təhsil gördü. Riyaziyyata olan bu maraq onun gələcək memarlıq karyerasında mühüm rol oynadı, çünki onun dizaynlarında həndəsi formalar, ritmik strukturlar əsas yer tuturdu. Daha sonra Londona köçərək 1972-ci ildə Architectural Association School of Architecture-da memarlıq təhsilinə başladı. Burada o, müasir memarlıqda ən aparıcı müəllimlərdən dərs aldı və öz unikal baxışını formalaşdırdı.
Zaha Hadidin karyerası və fəaliyyəti
İlk addımlar
Zaha Hadid karyerasına 1977-ci ildə məşhur holland memarı Rem Koolhaas-ın yanında çalışaraq başladı. O, çox qısa müddətdə öz fərqli yanaşması ilə diqqət çəkdi. 1980-ci ildə Londonda öz memarlıq bürosunu – Zaha Hadid Architects-i yaratdı.
Memarlıq üslubu
Hadidin memarlıq üslubu ənənəvi formaları dağıdaraq axıcı xətlər, dinamik formalar, qeyri-adi həndəsə ilə fərqlənirdi. Onun işlərində sanki binalar “hərəkət edir”, sərt sərhədlər əriyib axıcı formaya çevrilirdi. Bu səbəbdən də Hadidin memarlığı tez-tez “futuristik” və “postmodernist” adlandırılır.
Ən mühüm layihələr və yaradıcılığı
1. Vitra Yanğın Stansiyası (1993)
Zaha Hadidin ilk böyük layihələrindən biri Almaniyada yerləşən Vitra Yanğın Stansiyası idi. Bu bina onun üslubunu bütün dünyaya tanıtdı. Sert xətlərin və kəskin açılı formaların birləşməsi Hadidin memarlığının başlanğıc nöqtəsi oldu.
2. Heydar Əliyev Mərkəzi (2012)
Azərbaycanın paytaxtı Bakıda yerləşən Heydar Əliyev Mərkəzi Zaha Hadidin ən məşhur işlərindən biridir. Bu bina axıcı forması, sərhədsiz dalğavari memarlığı ilə müasir memarlıq tarixində bir şah əsər hesab olunur. Mərkəz, Azərbaycanın mədəniyyətini və gələcəyə baxışını simvolizə edən ikonik bir abidədir.
3. London Su İdmanı Mərkəzi (2011)
2012-ci il Olimpiya Oyunları üçün inşa olunan London Aquatics Centre də Hadidin yaradıcılığının parlaq nümunələrindəndir. Onun dam örtüyü sanki dəniz dalğalarını xatırladır və memarlıqla təbiət arasında əlaqə yaradır.
4. Guangzhou Opera Evi (2010)
Çində inşa olunan bu opera evi Hadidin ən böyük layihələrindən biridir. “İki çay daşı” konsepsiyası ilə tikilən bina həm texnoloji, həm də estetik baxımdan mühüm nailiyyət sayılır.
5. MAXXI Muzeyi – Roma (2009)
İtaliyada yerləşən Milli Müasir İncəsənət Muzeyi Zaha Hadidin memarlıqda sərhədsiz təxəyyülünü göstərir. Bu bina ona “Stirling Prize” mükafatını qazandırdı.
Zaha Hadidin nailiyyətləri
- 2004-cü ildə Pritzker Memarlıq Mükafatı aldı. Bu mükafatı qazanan ilk qadın memar olaraq tarixə düşdü.
- 2010 və 2011-ci illərdə Stirling Prize qazanaraq Britaniya memarlığının ən nüfuzlu mükafatına layiq görüldü.
- 2012-ci ildə Britaniya İmperiyası Ordeni ilə təltif olundu.
- Dünyanın ən nüfuzlu memarlıq jurnalları və təşkilatları tərəfindən dəfələrlə “ən güclü qadın memar” adlandırıldı.
Zaha Hadidin yaradıcılığı və təsiri
Zaha Hadidin yaradıcılığı yalnız binalar inşa etməklə məhdudlaşmırdı. O, memarlığı bir incəsənət forması kimi qəbul edir, məkanın insan həyatına təsirini ön plana çıxarırdı.
Onun təsiri bir neçə sahədə hiss olunur:
- Memarlıq – O, qadınların memarlıq sahəsində lider ola biləcəyini sübut etdi.
- Mədəniyyət – Onun binaları yerləşdikləri şəhərlərdə mədəni simvola çevrilirdi.
- Dizayn – Hadid yalnız binalar deyil, mebel, interyer, hətta avtomobil dizaynı ilə də məşğul olurdu.
Şəxsi həyat və xarakteri
Zaha Hadid öz həyatını tamamilə memarlığa həsr etmişdi. O, ailə qurmamışdı, övladı yox idi. Lakin tələbələri və əməkdaşları onun memarlığa olan sevgisini, zəhmətini bir ailə qayğısı kimi hiss edirdilər. Xaraktercə güclü, prinsipial və yenilikçi idi.
Zaha Hadidin vəfatı və mirası
Zaha Hadid 31 mart 2016-cı ildə ABŞ-da ürək tutmasından dünyasını dəyişdi. Onun vəfatı memarlıq dünyasında böyük itki kimi qarşılandı. Lakin onun yaratdığı binalar, qoyduğu irs, yetişdirdiyi memarlar onun adını daim yaşadır.
Zaha Hadidin irsi və bugünkü əhəmiyyəti
Zaha Hadid kim olub sualına ən dəqiq cavab: o, memarlıq tarixini dəyişən qadın memardır. Onun fəaliyyəti qadınların bu sahədə daha aktiv iştirakına yol açdı. Hadidin tikililəri bu gün də dünyanın müxtəlif şəhərlərində mədəniyyətin, incəsənətin, modernizmin simvolu olaraq yaşayır.
Onun memarlıq felsefəsi bizə göstərir ki, məkan yalnız bir bina deyil, insanların həyatını dəyişən bir təcrübədir.
