Thomas Edison kimdir? – Həyatı və ixtiraları
Thomas Alva Edison kimdir sualı tarixə, elmə və texnologiyanın inkişafına maraq göstərən hər kəsi düşündürür. O, dünyanın ən məşhur ixtiraçılarından, iş adamlarından və yenilikçilərindən biridir. XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində həyata keçirdiyi ixtiralar və layihələr bütün bəşəriyyətin həyatını dəyişdi. Elektrik lampasının təkmilləşdirilməsi, fonqrafın (səs yazma cihazı) kəşfi və kino texnologiyasının inkişafı onun ən böyük nailiyyətləri sırasında yer alır. Edison yalnız bir ixtiraçı deyil, həm də yaradıcı biznesmen idi. O, həyatını yeni ideyaların reallaşdırılmasına həsr etdi və bu səbəbdən də “Müasir dünyanın atalarından biri” adlandırılır.
Aşağıdakı məqalədə Thomas Edisonun həyatı, fəaliyyəti, bioqrafiyası, nailiyyətləri, yaradıcılığı və dünyaya təsiri geniş şəkildə təhlil olunacaq.
Thomas edison kimdir
Erkən həyat və bioqrafiyası
Thomas Edison 11 fevral 1847-ci ildə ABŞ-ın Ohayo ştatının Milan şəhərində anadan olub. Ailəsi sadə şəraitdə yaşayırdı. Atası Samuel Edison Kanadadan köç etmiş, anası Nancy Elliott Edison isə müəllimlik etmişdi. Edisonun erkən həyatı onun gələcək karyerasına güclü təsir göstərdi.
Uşaqlıq illəri və təhsili
Edison kiçik yaşlarından fərqli düşüncə tərzi ilə seçilirdi. Məktəb təcrübəsi isə çox uğurlu olmadı – müəllimləri onun tez-tez sual verməsini, dərslərə fərqli yanaşmasını qəbul etmirdilər. Anası bu vəziyyəti görüb onu məktəbdən çıxardı və evdə təhsil verdi. Bu, Edisonun yaradıcılıq qabiliyyətlərinin inkişafına böyük imkan yaratdı. O, elmi kitabları oxumağa başladı və kiçik laboratoriya quraraq müxtəlif təcrübələr apardı.
Gənclik dövrü
13 yaşında Edison qəzet və şirniyyat sataraq ailəsinə maddi dəstək verdi. Bu iş zamanı dəmir yolu ilə çox səyahət edir və boş vaxtlarında elmi kitablar oxuyurdu. O, həm də dəmir yolunun vaqonunda kiçik laboratoriya qurmuşdu. İlk təcrübələrindən biri partlayışla nəticələndi, amma bu hadisə onun elmə olan marağını daha da artırdı.
Edisonun karyerasının başlanğıcı
Edisonun karyerası telegrafçılıqla başladı. O, teleqraf sistemlərini öyrənərək siqnalların ötürülməsi və rabitə texnologiyalarına böyük maraq göstərdi. Bu sahədə qazandığı təcrübə onun gələcək ixtiralarının təməlini qoydu.
İlk ixtiraları
1869-cu ildə Edison “elektrik səsvermə aparatı” icad etdi. Bu cihaz qanunvericilərin səsvermə prosesini sürətləndirmək üçün nəzərdə tutulmuşdu. Lakin siyasətçilər bu yeniliyi qəbul etmədi, çünki uzun müzakirələr onların maraqlarına uyğun gəlirdi. Bu uğursuzluq Edison üçün dərs oldu: o, gələcəkdə yalnız bazarın real ehtiyaclarına cavab verən ixtiralar üzərində çalışacağını anladı.
Edisonun fəaliyyətinin zirvəsi
Fonqrafın icadı
1877-ci ildə Edison fonqraf adlı cihazı icad etdi. Bu, səsi yazıb yenidən oxuyan ilk qurğu idi. Fonqraf Edisonun karyerasında böyük dönüş nöqtəsi oldu və bütün dünyada sensasiya yaratdı.
Elektrik lampasının təkmilləşdirilməsi
Ən məşhur nailiyyəti isə elektrik lampası ilə bağlıdır. Edison lampanı “kəşf etməmişdi” – bu texnologiya artıq mövcud idi. Amma o, lampanın işlək, uzunömürlü və kommersiya dəyəri olan versiyasını hazırladı. 1879-cu ildə Edison karbon filamentli elektrik lampasını təqdim etdi. Bu ixtira insanların gündəlik həyatını kökündən dəyişdi və müasir işıqlandırma sistemlərinin əsasını qoydu.
Elektrik şəbəkələrinin qurulması
Edison yalnız lampanı yaratmaqla kifayətlənmədi, həm də elektrik enerjisinin kütləvi paylanması üçün sistem qurdu. 1882-ci ildə Nyu-Yorkda ilk elektrik stansiyasını istifadəyə verdi. Bu hadisə müasir enerji infrastrukturunun başlanğıcı sayılır.
Kino texnologiyası
Edison həm də kino sənayesinin inkişafında mühüm rol oynadı. O, “Kinetoskop” adlı cihazı icad edərək hərəkətli şəkillərin göstərilməsini mümkün etdi. Daha sonra Edison Studios yaradıldı və kino sənayesinin təməl daşlarından birinə çevrildi.
Edisonun biznes fəaliyyəti
Edison yalnız ixtiraçı deyildi, həm də uğurlu iş adamı idi. O, Edison Electric Light Company və digər şirkətləri quraraq ixtiralarını kommersiyalaşdırdı. Onun biznes fəaliyyəti müasir texnologiya şirkətlərinin iş modelinə böyük təsir göstərdi.
Edisonun nailiyyətləri
- 1000-dən çox patent sahibi idi.
- Elektrik enerjisinin kütləvi istifadəsini təmin etdi.
- Fonqrafı icad etdi.
- Kino texnologiyasının inkişafına töhfə verdi.
- Müasir texnologiya və sənaye inqilabının əsas simalarından biri oldu.
Edisonun yaradıcılığı və təsiri
Elm və texnologiyaya təsiri
Edisonun yaradıcılığı yalnız bir neçə ixtira ilə məhdudlaşmır. O, elmə praktiki yanaşmanı inkişaf etdirdi. Edison laboratoriyalarında komandalarla işləyərək kollektiv ixtiraçılığın əsasını qoydu.
Cəmiyyətə təsiri
Elektrik işıqlandırması şəhərlərin gecə həyatını dəyişdi, fabriklərdə iş saatlarını artırdı və iqtisadi inkişafı sürətləndirdi. Kino texnologiyası isə mədəniyyətin, incəsənətin və informasiya mübadiləsinin yeni bir dövrünü açdı.
Mirası
Bu gün də Edisonun adı innovasiya ilə sinonim sayılır. “Edison effekti” kimi elmi anlayışlar və onun iş üsulları müasir ixtiraçılara ilham verir.
Edisonun şəxsi həyatı
Edison iki dəfə evlənib. İlk həyat yoldaşı Mary Stilwell ilə üç övladı olub. Daha sonra Mina Miller ilə ailə qurub və daha üç övladı dünyaya gəlib. Şəxsi həyatında da çalışqanlığı və elmə bağlılığı ilə seçilib.
Edisonun bioqrafiyasının əsas mərhələləri
- 1847 – Milan, Ohayo şəhərində doğuldu.
- 1869 – ilk ixtirasını patentləşdirdi.
- 1877 – fonqrafı icad etdi.
- 1879 – praktik elektrik lampasını təqdim etdi.
- 1882 – Nyu-Yorkda ilk elektrik stansiyasını qurdu.
- 1891 – kinetoskopu inkişaf etdirdi.
- 1931 – Edison vəfat etdi.
Ən çox müzakirə olunan layihələri
Elektrik lampası
Edisonun elektrik lampası insanların həyatında inqilabi dəyişiklik yaratdı. O vaxta qədər insanlar əsasən şam və qaz lampasından istifadə edirdilər. Edisonun lampası həm daha təhlükəsiz, həm də uzunömürlü idi.
Fonqraf
Fonqraf musiqi sənayesinin və səs yazma texnologiyasının təməlini qoydu. Bugünkü musiqi industriyası məhz Edisonun bu ixtirasından doğub.
Kino texnologiyası
Edisonun kino texnologiyası dünyada əyləncə sektorunu dəyişdi. Müasir Hollivudun başlanğıcında onun mühüm payı var.
Edisonun müasirlərinə və rəqiblərinə təsiri
Edisonun ən böyük rəqibi Nikola Tesla idi. İkisi arasında “Cərəyanlar müharibəsi” adlı məşhur mübahisə yaşandı – Edison daimi cərəyanı, Tesla isə dəyişən cərəyanı müdafiə edirdi. Sonda dəyişən cərəyan qalib gəlsə də, hər iki alim dünya elmində iz qoydu.
Edison kim olub və niyə önəmlidir?
Thomas Edison kim olub sualının cavabı sadədir: o, dünyanı dəyişdirən ixtiraçı və yenilikçi idi. Onun həyatı elmə marağın, zəhmətin və inadkarlığın gücünü göstərir. Edisonun fəaliyyəti yalnız ABŞ-da deyil, bütün dünyada texnologiyanın inkişafına təkan verdi.
