Bədəvilər kimdir? | Həyatı, fəaliyyəti, bioqrafiyası və təsiri
“Bədəvilər kimdir?” sualı tarixin dərin qatlarına gedib çıxan, həm antropoloji, həm də mədəni baxımdan böyük maraq doğuran bir mövzudur. Bədəvilər, əsasən Ərəbistan yarımadasında yaşayan, köçəri həyat tərzi ilə seçilən, ərəb mədəniyyətinin ən qədim və zəngin təbəqəsini təşkil edən tayfalardır. Onlar tarix boyu həm həyatı, həm də fəaliyyəti ilə İslamdan əvvəlki dövrün, həm də İslam sonrası ərəb dünyasının formalaşmasında həlledici rol oynamışlar.
Bədəvilərin bioqrafiyası, yəni tarixdə izi qalan həyat yolu, onların köçəri yaşayış tərzi, ailə və qəbilə sistemi, siyasi və mədəni fəaliyyətləri ilə sıx bağlıdır. Bu tayfalar əsrlər boyu yaradıcılığı, karyerası və təsiri ilə ərəb poeziyasından dövlət quruculuğuna qədər geniş sahələrdə mühüm rol oynamışlar.
Bu məqalədə biz bədəvilərin kim olub, hansı tarixi və mədəni missiyanı daşıdıqlarını, onların nailiyyətləri və yaradıcılığı, eləcə də müasir dövrdə təsiri haqqında ətraflı şəkildə danışacağıq.
Bədəvilər kimdir
Köçəri həyat tərzi
Bədəvilərin həyatı minilliklər boyu əsasən səhra şəraitində keçib. Onlar əkinçiliklə məşğul olmaqdan çox, heyvandarlıq və maldarlığa üstünlük veriblər. Dəvələr, qoyunlar və atlar onların həyatının ayrılmaz hissəsi olub.
Bu köçəri həyat onları həm sərt iqlimlə mübarizə aparmağa, həm də davamlı olaraq yeni məskənlər axtarmağa məcbur edib. Onların həyatı müstəqillik, sərtlik və azadlıq prinsipləri üzərində qurulub.
Qəbilə quruluşu
Bədəvilərin fərdi bioqrafiyası qəbilə sistemindən kənarda mövcud ola bilməzdi. Onlar qəbilələrə bölünür və hər qəbilənin özünəməxsus şeyxi (başçısı) olurdu. Qan qohumluğu və qəbilə şərəfi bədəvi cəmiyyətinin ən mühüm dayağı idi.
Bədəvilərin təhsili və bilik dünyası
Ənənəvi anlamda bədəvilərin təhsili yazılı məktəblərdən yox, şifahi ənənələrdən ibarət idi. Onların uşaqları şeirlər, dastanlar, qəbilə tarixləri və qəhrəmanlıq hekayələri ilə böyüyürdülər.
Ədəbiyyat, xüsusən də poeziya, bədəvilərin yaradıcılığı və karyerası sayılırdı. Onlar öz qəbiləsinin gücünü, şərəfini və nailiyyətlərini poeziya vasitəsilə tərənnüm edirdilər.
Bununla yanaşı, onların həyatı İslamın gəlişindən sonra dəyişdi. İslam dini bədəvilərin həm təhsilinə, həm də mənəvi dünyasına böyük təsir göstərdi.
Bədəvilərin peşə və fəaliyyət sahələri
Heyvandarlıq və ticarət
Bədəvilərin fəaliyyəti əsasən heyvandarlığa bağlı idi. Onlar dəvələri nəqliyyat vasitəsi kimi istifadə edir, qoyunlardan süd və yun əldə edir, atları isə həm müharibədə, həm də gündəlik həyatda işlədirlər.
Bununla yanaşı, karvan ticarəti onların iqtisadiyyatında mühüm yer tuturdu. Ərəbistan yarımadasında yerləşən bədəvi qəbilələri Yaxın Şərqlə Hindistan arasında mühüm ticarət yollarını qoruyur və idarə edirdilər.
Döyüşçülük ənənəsi
Bədəvilərin həyatında döyüşçülük karyerası xüsusi yer tuturdu. Qəbilə müharibələri, sərhəd döyüşləri və talan yürüşləri onların tarixi fəaliyyətinin ayrılmaz hissəsi idi. Bu həm də onların cəsarətini və təsirini göstərən əsas faktor idi.
Bədəvilərin yaradıcılığı və ədəbiyyata təsiri
Poeziyanın gücü
Bədəvilərin ən mühüm yaradıcılıq nailiyyətləri poeziya ilə bağlıdır. Ərəb poeziyası içərisində “Cahiliyyə dövrü poeziyası” deyilən bir mərhələ var ki, onun əsas müəllifləri məhz bədəvi şairlər olub.
Onların şeirləri qəbilə şərəfi, müharibə, sevgi, təbiət və insan hissləri haqqında idi. Bu poeziya əsrlər boyu ərəb ədəbiyyatının təməl daşına çevrilib.
İslam sonrası təsir
İslamdan sonra da bədəvilərin yaradıcılığı və təsiri davam etdi. Qurani-Kərimin ərəbcəsinin gözəlliyi ilə bədəvi şairlərinin dili arasında əlaqələr axtaran alimlər onların təsirini dəfələrlə qeyd ediblər.
Bədəvilərin cəmiyyətə və tarixə təsiri
İslamın yayılmasında rolu
Bədəvilərin fəaliyyəti və təsiri xüsusilə İslamın ilk əsrlərində nəzərə çarpır. Onlar həm hərbi, həm də siyasi baxımdan İslam dövlətinin formalaşmasında iştirak ediblər.
Ərəblərin şərqdə və qərbdə sürətlə genişlənməsinin əsas dayaqlarından biri də bədəvi döyüşçüləri idi.
Sosial təsirlər
Bədəvilərin qəbilə sistemi və şərəf anlayışı ərəb dünyasının sosial quruluşuna böyük təsir göstərmişdir. Bu dəyərlər ərəb dünyasının mədəniyyətində və adət-ənənələrində bu gün də özünü göstərir.
Ən önəmli nailiyyətləri və irsi
Tarixi nailiyyətlər
Bədəvilərin ən böyük nailiyyətləri, əsrlərlə davam edən sərt səhralarda yaşamaq və bu mühitdə güclü sosial sistem qurmaq idi. Onlar həm sərt təbiətə uyğunlaşmaq, həm də öz dəyərlərini qorumaq bacarığı ilə tanınırdılar.
Mədəni nailiyyətlər
Ənənəvi ərəb poeziyası, musiqisi, dastanları və atçılıq sənəti onların mədəni yaradıcılığının şah əsərləri hesab olunur.
Müasir dövrdə bədəvilər kimdir?
Bugünkü dünyada bədəvilərin həyatı və fəaliyyəti çox dəyişib. Əvvəllər səhralarda yaşayan köçərilər indi əsasən şəhərlərdə məskunlaşıblar. Lakin onların adət-ənənələri, mədəni irsi və təsiri hələ də yaşamaqdadır.
Məsələn, Səudiyyə Ərəbistanı, İordaniya, Oman və digər ərəb ölkələrində bədəvilərin təsiri həm musiqidə, həm geyimdə, həm də qonaqpərvərlik mədəniyyətində özünü göstərir.
