Druzlar kimdir – Həyatı, fəaliyyəti və təsiri
Druzlar, 11-ci əsrdə yaranmış, özünəməxsus dini və mədəni kimliyə sahib bir xalqdır. Əsasən Suriya, Livan, İsrail və Ürdündə yaşayan Druz icmaları, həm dini, həm də sosial baxımdan zəngin bir tarixə malikdir. Bu məqalədə Druzların kim olduğunu, onların həyatını, fəaliyyətini, bioqrafiyasını, karyerasını, nailiyyətlərini, yaradıcılığını və cəmiyyətə təsirini ətraflı şəkildə araşdıracağıq.
Druzlar kimdir
Druzların yaranma tarixi və dini inancı
Druzlar, 11-ci əsrin əvvəllərində Misirdə yaranmışdır. Onların dini inancı, Şiə İsmaili məzhəbinin batini (ezoterik) təfsirinə əsaslanır. Fətimi xəlifəsi əl-Hakim bi-Əmrillah’ın ilahi təcəllisi və onun vəzifəsi ilə əlaqəli inanclar, Druzların dini əsaslarını təşkil edir. Druz inancına görə, Həqqin təcəllisi zaman-zaman müxtəlif şəxsiyyətlərdə təzahür etmişdir və ən sonuncusu əl-Hakimdir. Bu inanc, Druz icmasının özünəməxsus dini və mənəvi sistemini yaratmasına səbəb olmuşdur.
Druz dini əsaslarını qorumaq üçün öz təlimlərini yalnız icma üzvləri arasında saxlayır və xaricə açıq şəkildə yaymırlar. Bu səbəbdən Druzların dini və fəlsəfi baxışları xaricdən gizli və sirli qalmışdır.
Druzların coğrafi yayılması
Druzlar ilkin olaraq Misirdə yaranmış və zamanla Suriya, Livan, İsrail və Ürdünə yayılmışdır. Suriya, xüsusilə Cəbəl əl-Druz bölgəsi, Druzların ən sıx yaşadığı ərazilərdən biridir. Livanın dağlıq bölgələrində də Druz icmaları mövcuddur və bu icmalar tarix boyunca siyasi və sosial baxımdan mühüm rol oynamışlar. İsraildə isə Druzlar, ölkənin siyasi və hərbi strukturunda aktiv iştirak edərək xüsusi statusa malikdirlər.
Druz icmaları, yaşadıqları ölkələrdə həm dini, həm də sosial baxımdan müəyyən müstəqilliklərini qoruyaraq, mədəniyyətlərini nəsildən-nəsilə ötürməyi bacarmışlar.
Druzların dini və sosial quruluşu
Druzların dini quruluşu, özünəməxsus sistemə malikdir. Onlar dini liderləri “Hudud” adlandırır və bu şəxslər icmanın dini və sosial məsələlərini idarə edirlər. Druz icmalarında “Takiyyə” prinsipi də önəmlidir; bu, öz dini inancını xaricdən gizlətmə və qoruma siyasətidir.
Druz icmalarında ailə və icma strukturu, sosial harmoniyanı qorumağa yönəlib. Druzlar, icma daxilində sıx əlaqələrə malikdir və bir-birinə dəstək verirlər. Evliliklər əsasən icma daxilində baş verir, xarici evliliklər nadir hallarda olur. Bu, Druz mədəniyyətinin və dini kimliyinin qorunmasına xidmət edir.
Druzların mədəni həyatı və təhsili
Druzlar mədəniyyətlərini və ənənələrini qorumağa böyük önəm verirlər. Onlar öz dillərində danışır, xalq mahnılarını, dastanlarını və folklorunu nəsildən-nəsilə ötürürlər. Druz icmalarında təhsil və elmə böyük diqqət yetirilir; ailələr uşaqlarını yüksək təhsil almağa təşviq edir.
Druzlar həmçinin sənət və ədəbiyyata maraq göstərmişlər. Onların ədəbiyyatı və poeziyası, dini və fəlsəfi anlayışlarla zənginləşmişdir. Mədəniyyətin qorunması, icma üçün həm kimlik, həm də sosial birləşmə vasitəsi rolunu oynayır.
Druzların siyasi və tarixi rolu
Tarix boyu Druzlar, yaşadıqları bölgələrdə siyasi baxımdan əhəmiyyətli rol oynamışlar. Xüsusilə Suriya və Livanda Druz liderləri, siyasi qərarlarda fəal iştirak etmişlər. Livanda II Fəxrəddin Mə’an və II Bəşir Şihab kimi Druz əmirləri, ölkənin siyasi tarixində mühüm rol oynamışdır.
Osmanlı dövründə də Druzlar müəyyən bölgələrdə müstəqil idarəçilik nümayiş etdirmiş, həm siyasi, həm də sosial təsirini qorumuşlar. Bu, onların Orta Şərq tarixində daim nəzərəçarpan icma olmasına səbəb olmuşdur.
Druzların müasir dövrdəki vəziyyəti
Müasir dövrdə Druzlar yaşadıqları ölkələrdə müxtəlif sosial və siyasi çətinliklərlə üzləşirlər. Suriya və Livandakı daxili münaqişələr Druz icmalarını birbaşa təsir edir. Bununla belə, Druzlar dini və mədəni kimliklərini qorumağa davam edirlər.
Müasir dövrdə Druzlar, həm siyasi arenada, həm də hərbi strukturlarda aktiv iştirak edərək icmalarının mövqeyini qoruyurlar. Onlar həmçinin təhsil və elmi sahələrdə də öz töhfələrini verməyə davam edirlər.
Druzların təsiri və irsi
Druz icması, Orta Şərqin zəngin mədəni mozaikasının bir hissəsi kimi tarixdə və müasir dövrdə əhəmiyyətli rol oynayır. Onların sosial, siyasi və dini strukturu, digər icmalar üçün nümunəvi model olmuşdur.
Druzlar həmçinin tolerantlıq və icma birliyi baxımından təcrübəli xalqdır. Onların mədəni irsi, poeziyası, sənəti və dini ənənələri, regional mədəniyyətə böyük töhfələr vermişdir.
